Соёлын шок
Нуулгүй хэлэхэд би Буянт-Ухаагийн нисэх онгоцны буудал дээр очиход л шоконд орж эхэлсэн. Миний бодлоор соёлын шок нь хоёр нийгмийн амьдралын хэв маяг дахь ялгаа болон хүрээлэн буй орчны, өөрөөр хэлвэл эдэлж хэрэглэж буй эд зүйлсийн ялгаанаас бий болж буй гэнэтийн өөрчлөлт, түүнээс улбаалан хүний сэтгэл зүйд нөлөөлөх нөлөөллийг хэлж байна гэж боддог юм. Хэдийгээр миний сэтгэл зүйд нөлөөлж их шалиагүй ч гайхаж балмагдсан үеүүд их байсан шүү.
За тэгээд онгоцны буудал дээр очлоо. Хаалганд нь дөхөөд очтол өөрөө онгойж байсан нь кинон дээрээс харснаас биш биеээр мэдрээгүй үзэгдэл байсан юм. Ингээд л Дарханы хүү юм үзэж нүд тайлж эхэлсэн юмдаа. Цааш орлоо, онгоцны буудал гэж ямар том юм бэ, онгоцнууд нь яасан том юм бэ гэж бодсоор наанаа гаргахгүй ч дотроо бодон бодсоор явсан юм. Шууд нисээд Инчеоны олон улсын нисэх буудал дээр буутал за тэгээд ярих ч юм биш, хүний гараар ийм том зүйлийг яаж бүтээ вэ гэж шууд л шоконд орсон юм. Монголоо голох сэтгэл яг тэр үед гайхсан сэтгэгдэлтэй минь давхцан төрснөө нуух юун.
Тэнд бид бүтэн өдөржингөө онгоцоо хүлээсэн санагдаж байна. Бидний нэг гайхаж хуваалцсан яриа нь 00-н яриа байлаа. Амьдралдаа тийм тансаг 00-д орж үзээгүй хүүхдүүд бүгд их гайхсандаа бусадтайгаа хуваалцсан байх. Бие засчихаад усаа татах гэсэн чинь янз бүрийн кноп энээ тэрээ юм олдсонгүйд жаал эргэлдэж байгаад холдтол өөрөө усаа татсан нь бид хэдийг бүгдийг нь балмагдуулж орхисон хэрэг. За тэгээд тэр том онгоцны буудал дотор элдвийг үзэн явсаар сүүлдээ ядарч дуг хийгээд хийх юмаа олохгүй зураг зураад арай хийж нэг юм онгоцондоо суух цагтайгаа золгосон юмдаа.
Бид онгоцондоо суулаа, оройн хоолны цаг ч болж байсан юм. Оройн хоол гээд үйлчлэгч нь 2,3 сонголтоо хэлснээс аз болж ганц мэддэг нэг гарч ирсэнд баярласандаа тэрнийг нь идсэн юм. Яг одоо ямар хоол байсныг нь санахгүй байна. Ямартай ч амт нь надад таалагдаагүй ч өлсөж байсан болохоор идчихсэн юмдаа.
Шөнөжингөө ниссээр өглөө болоход Америкийн Нэгдсэн Улс дээгүүр нисэж байв. Дээрээс нь харахад энд тэнд дөрвөлжилсөн том талбай, хотруугаа ортол их замбараатай баригдсан байшин, замаа дагасан ногоон мод, цэвэрхэн гудамж талбай харагдаж байлаа.
Лос Анжелс хотын олон улсын нисэх онгоцны буудал дээр буутал бид хэдийн гайхсан гэж. Онгоцны буудал дотроо нэг гарцнаас нөгөөрүүү явахдаа автобусаар явдаг нь тэр онгоцны буудлыг ямар том болохыг нь хэлэх биз. Нэг хөгжилтэй явдал болсон нь манай нэг найз маань зам асуух гээд нэг хүнээс асуутал нөгөөдөх нь зам зааж өгчихөөд хандив хүссэнд мань хүн 20 доллар өгч байж салсан санагдаж байна. За ингэж л Америкт очсон юмдаа.
Тэнд очоод хамгийн түрүүнд нүдэнд туссан юм нь зүлэг, орчны тохижолт. Яг одоо Монголд яригдаад буй нөгөө ландшафт /land scaping/ чинь тэнд утгаараа хийгдчихсэн байдаг байгаа. Ер нь би боддог юм, хэрвээ Улаанбаатар хот маань ландшафтаа сайн хийчихсэн байхад их хотын шороо, утаа мэдэгдэхүйц хэмжээгээр багасна гэж боддог.
Цааш явлаа. Өмнө нь дурьдаж байсан бидний очсон жижиг хот, тэнд нэг сайхан парк байдаг. Үнэхээр гайхалтай. "La Junta City Park" Эндээс паркийн зургыг үзэж болно. Үзэж байхдаа та энэ бүгдийг хүн хийсэн гээд бодоод үзээрэй. Америкчууд адилхан л хүмүүс, Монголчууд ч гэсэн ийм юм хийж чадаж л таараа. Бидний очсон хот хэдий жижиг ч гэлээ холоос харахад хот биш ой гэж харагдахаар тийм их модтой. Тэр бүгдийг мэдээж хүн тарьсан. Бид шөнө ирсэн болохоор их зүйлтэй танилцаж чадаагүй. Харин өглөө нь сэрээд хартал, хашаан дотор хэрэм гүйлдээд, хашааны зүлгийг автомат усжуулалтын системээр усалж байсан нь намайг гайхшруулсан юм. Ингээд л хүрээлэн буй орчны шокноосоо гарч чадалгүй явсаар байсан юмдаа. Алхам тутамдаа шинэ зүйлтэй танилцаж байлаа.
За одоо хүмүүсийн амьдрал ахуйруу нь жоохон өнгийе. Ер нь Америкчууд хувийн байшинд амьдарцгаадаг улс юм байна. Их найрсаг, хөршүүддээ хайртай. Амьдарч буй орчноо хайрладаг, хамгаалдаг. Хогоо энд тэнд хамаагүй хаядаггүй, ер нь их тийм зарчимч шинжтэй юм шиг, гоё ч юм шиг, бас үгүй ч юм шиг их сонин улс.
Миний хамгийн тод санаж байгаа хамгийн эхэнд надад тохиолдсон ахуйн шок гэвэл би байсан айлынхаа гэрийн эзэгтэйтээ дэлгүүр явлаа. Гэтэл манай хүн хэрэмний хоол гээд гудманд явж байгаа өөрт нь огт хамаагүй хэрэмнүүдийг хооллох гээд шуудайтай хоол $50-р худалдан авсан нь намайг бүр ангайлгаж билээ. Төд удалгүй дараахан нь Дархаа бид 2 хувцсаа угаачихаад индүүдэх гэтэл гайхаад, та 2 хувцсаа индүүдэж чаддаг юм уу гэж асуусан нь бид 2-ыг гайхшруулаад, дээрээс нь инээд хүргэж байж билээ. Тэгсэн чинь харин ихэнх Америк эрчүүд хувцсаа индүүддэггүй юм байна л даа, хөөрхий. Ингэж бид 2 ч шоконд орж байсан айлынх маань ч шоконд орсон юмдаа.
Хоолны тал дээр их сонин. Америкчууд хоолондоо чихэрлэг амтлагч их хэрэглэдэг нь эхэндээ идэхэд хэцүү байсан ч сүүлдээ нөгөөдхөөс нь салахын аргагүй тийм гоё амтлаг болдог юм байна лээ. Яг Америк үндэсний хоол гэж байхгүй. За ер нь байлаа гэж бодоход хот дог /hot dog/ л ордог юм шиг байгаа юм. Арга ч үгүй дээ, хүний нутаг булаан эзэмшсэн улс юм хойно олон үндэстний холилдсон хоолнууд ихтэй л орон доо.
Нэг өдөр манай хичээл дээр, Аав ээжийгээ хөгширсөн хойно нь яах вэ гэдэг санал асуулга явууллаа. Гэтэл тэр ангид сууж байсан Монгол Мексик 2 л хөөрхий хажуудаа байлгаж асарч тордоно гэсэн юмдаа. Бусад нь асрамжийн газар аваачиж өгнө гэсэн нь Америк, Монголчуудын хоорондох ахмадаа хүндлэх сэтгэлгээний ялгааг гаргаж өгсөн соёлын хувьд их том хичээл болсон юмдаа.
Энэ мэтээр цааш яриад байвал дуусахгүй нь... Өнөөдөр энэ хүргээд өндөрлье. Соёлын шок гэдэг зүйлийг би ингэж л харсан юм. Гэхдээ энд зөндөө зүйл орхигдсон гэдгийг хэлье. Харин дараа дараагийн удаадаа аажуу тайвуу та бүгдэд сонин хачин болгож тэр бүгдийгээ өгүүлэмц.
Өнөөдрийн бичлэгээ зарим уншигчийн хүсэлтээр илүү урт болгоочээ гэснийг харгалзан үзэж аль болох ихийг бичихийг хичээлээ. Сүүлдээ бас ядардаг юм байна...